سندرم سرطان خانوادگی چیست؟؛ آیا ژنتیک در بروز سرطان نقش دارد؟

• آیا سرطان یک بیماری ژنتیکی است؟
• آیا سرطان ارثی است؟
• سندرم سرطان خانوادگی چیست؟
• چه جهش های ژنتیکی باعث سرطان می شوند؟
• چه نوع تغییرات ژنتیکی باعث سرطان می شود؟
• جهش ارثی می تواند باعث چه سرطان هایی شود؟
• چه کسانی باید آزمایش ژنتیک برای خطر ابتلا به سرطان انجام دهند؟
• مزایای آزمایش ژنتیک برای سرطان چیست؟
• اهمیت مشاوره ژنتیک در شناسایی سرطان
• انواع آزمایشات ژنتیکی برای سرطان چیست؟
• آزمایش ژنتیک سرطان چگونه انجام می شود؟
• آیا آزمایش ژنتیک برای سرطان دقیق است؟
• نتایج آزمایش ژنتیک سرطان
• مشاوره و آزمایش ژنتیک در آزمایشگاه اریتروژن

در سرطان، جهش های ژنتیکی نحوه عملکرد سلول های ما، به ویژه نحوه تقسیم و تکثیر آنها را تغییر می دهد. اکثر این جهش ها در طول زندگی فرد اتفاق می افتد. با این حال، گاهی اوقات، افراد جهش هایی را به ارث می برند که آنها را در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان قرار می دهد. جهش های ارثی باعث حدود 5 تا 12 درصد از همه سرطان ها می شود. پزشکان معمولاً آزمایش‌های ژنتیکی را برای تأیید ابتلای فردی به سرطان ارثی انجام می‌دهند.

اگر آزمایشات ژنتیک نشان دهد که شما یک جهش ارثی دارید که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد، ممکن است پزشک شما توصیه کند که اعضای خانواده شما نیز آزمایشات مشابهی را انجام دهند. اگر می خواهید آزمایش ژنتیک برای سرطان انجام دهید، باید قبل از انجام آزمایش‌ با مشاوران ژنتیک صحبت کنید تا شما را از روند آزمایش مطلع نمایند.

آیا سرطان یک بیماری ژنتیکی است؟

بله، سرطان یک بیماری ژنتیکی است. علت آن تغییرات در ژن هایی است که نحوه رشد و تکثیر سلول ها را کنترل می کنند. سلول ها بلوک های سازنده بدن انسان هستند. هر سلول یک کپی از ژن های شما دارد که مانند یک دستورالعمل عمل می کند. ژن‌ها بخش‌هایی از DNA هستند که دستورالعمل‌های ساخت یک پروتئین یا چندین پروتئین را حمل می‌کنند. جهش های ژنتیکی که منجر به سرطان می شوند ساختار DNA شما را تغییر می دهند.

جهش هایی که دستورالعمل های لازم برای ساخت پروتئین های خاص را تغییر می دهند، می توانند سلول های سالم را به سلول های سرطانی تبدیل کنند. به عنوان مثال، ژن TP53 دارای دستورالعمل ساخت پروتئینی به نام پروتئین تومور 53 یا P53 است. این پروتئین از تقسیم و رشد خیلی سریع یا کنترل نشده سلول های شما جلوگیری می کند تا به تومور تبدیل نشوند. هنگامی که ژن TP53 شما جهش می یابد، دستورالعمل ساخت پروتئین 53 را از دست می دهد یا آن را تغییر می دهد. بدون عملکرد مناسب پروتئین P53، سلول ها می توانند بدون کنترل تقسیم شوند و به سرطان تبدیل شوند.

تغییرات DNA، چه در اثر یک اشتباه تصادفی یا یک عامل سرطان زا، ممکن است در طول زندگی ما و حتی در رحم مادر رخ دهد. در حالی که بیشتر تغییرات ژنتیکی به خودی خود مضر نیستند، تجمع تغییرات ژنتیکی در طول سالیان متمادی می تواند سلول های سالم را به سلول های سرطانی تبدیل کند. اکثریت قریب به اتفاق سرطان ها به طور تصادفی در نتیجه این فرآیند در طول زمان رخ می دهند.

آیا سرطان ارثی است؟

خود سرطان نمی تواند از والدین به فرزندان منتقل شود و تغییرات ژنتیکی در سلول های تومور قابل انتقال نیست. اما یک تغییر ژنتیکی که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد، در صورتی که در تخمک یا سلول‌های اسپرم والدین وجود داشته باشد، می‌تواند منتقل شود. به عنوان مثال، اگر والدین یک ژن جهش یافته BRCA1 یا BRCA2 را به فرزند خود منتقل کنند، کودک در معرض خطر بسیار بالاتری برای ابتلا به سرطان سینه و چندین سرطان دیگر خواهد بود. به ارث بردن یک تغییر ژنتیکی مرتبط با سرطان به این معنی نیست که قطعاً به سرطان مبتلا خواهید شد. این بدان معنی است که خطر ابتلا به سرطان در شما افزایش می یابد.

سندرم سرطان خانوادگی چیست؟

سندرم سرطان خانوادگی که سندرم سرطان ارثی نیز نامیده می  شود، یک اختلال نادر است که در آن اعضای خانواده در معرض خطر بالاتر از حد متوسط ​​​​برای ابتلا به نوع یا انواع خاصی از سرطان هستند. سندرم‌های سرطان خانوادگی ناشی از جهش های ژنتیکی ارثی در برخی ژن‌های مرتبط با سرطان است. به عنوان مثال، پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) یک سندرم سرطان خانوادگی است که در اثر تغییرات ارثی خاصی در ژن APC ایجاد می شود. افراد مبتلا به FAP شانس بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان کولورکتال در سنین پایین دارند و همچنین در معرض خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان هستند. اما همه سرطان هایی که به نظر می رسد در خانواده ها رایج است توسط سندرم های سرطان خانوادگی ایجاد نمی شوند. یک محیط یا عادات مشترک، مانند قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یا استفاده از مواد مخدر، ممکن است باعث ایجاد همان نوع سرطان در بین اعضای خانواده شود. همچنین، چند نفر از اعضای خانواده ممکن است به طور تصادفی به سرطان های رایج مانند سرطان پروستات مبتلا شوند. اگر اعضای خانواده ترکیبی از جهش های ژنتیکی زیادی داشته باشند که هر کدام خطر سرطان بسیار کمی دارند، سرطان می‌تواند در یک خانواده نیز ایجاد شود.

چه جهش های ژنتیکی باعث سرطان می شوند؟

سرطان ممکن است زمانی رخ دهد که یک ژن جهش پیدا کند یا جهش، در چندین ژن همزمان دیده شود. محققان بیش از 400 ژن مرتبط با رشد سرطان را شناسایی کرده اند. بسیاری از این ژن ها در صورت ارثی بودن می توانند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان شوند. برخی از سرطان های ارثی عبارتند از:

• سندرم ارثی سرطان سینه و تخمدان : در افرادی که اشکال جهش یافته ژن های BRCA را به ارث می برند ، خطر ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان و سایر سرطان ها افزایش می یابد.
• سندرم لینچ : این بیماری ارثی خطر سرطان کولورکتال (روده بزرگ) و چندین نوع سرطان دیگر را افزایش می دهد. سندرم لینچ زمانی اتفاق می افتد که یکی از پنج ژن ترمیم کننده DNA (MLH1، MSH2، MSH6، PMS1 و PMS2) جهش پیدا کند.
• سندرم Li-Fraumeni : این وضعیت نادر ارثی زمانی اتفاق می افتد که ژن TP53 جهش می یابد (ژن TP53 به کنترل رشد سلولی کمک می کند). این سندروم گاهی نیز در اثر جهش در ژن سرکوبگر تومور CHEK2 ­ایجاد می ­شود. این ژن نیز باعث توقف رشد سلول­هایی می­ شود که دارای DNA آسیب دیده هستند.

ژن های سرکوب کننده تومور از شایع ترین ژن های مرتبط با سرطان هستند. به طور معمول، ژن‌های سرکوب‌کننده تومور پروتئین‌هایی را کد می‌کنند که DNA آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند یا از تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند. ژن‌های سرکوب‌کننده تومور، رشد سلول‌های سرطانی را مهار می‌کنند. وقتی ژن‌های سرکوب‌کننده تومور جهش می‌یابند، سلول‌های سرطانی که قرار است تحت کنترل داشته باشند، شروع به تکثیر غیرقابل کنترل می‌کنند و تبدیل به تومور می‌شوند.

چه نوع تغییرات ژنتیکی باعث سرطان می شود؟

انواع مختلفی از تغییرات ژنتیکی می تواند منجر به سرطان شود. یکی از تغییرات ژنتیکی که جهش DNA یا واریانت ژنتیکی نامیده می شود، تغییر در کد DNA است، مانند اشتباه در دنباله حروف DNA

برخی از جهش ها تنها یک حرف DNA به نام نوکلئوتید را تحت تأثیر قرار می دهند. در این مورد ممکن است یک نوکلئوتید وجود نداشته باشد، یا ممکن است با نوکلئوتید دیگری جایگزین شود. به این جهش، جهش های های نقطه ای می گویند. به عنوان مثال، حدود 5 درصد از افراد مبتلا به سرطان دارای جهش نقطه‌ای در ژن KRAS هستند که حرف DNA G را با A جایگزین می‌کند. این تغییر یک حرف باعث ایجاد یک پروتئین غیر طبیعی KRAS می شود که به طور مداوم به سلول ها دستور می دهد که رشد کنند.

تغییرات ژنتیکی سرطان‌زا همچنین می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که بخش‌هایی از DNA (گاهی قطعات بسیار بزرگ) جابه جا، حذف یا تکرار شوند. به این تغییرات، بازآرایی های کروموزومی می گویند. به عنوان مثال، بیشتر لوسمی های میلوژن مزمن (نوعی سرطان خون) در اثر یک بازآرایی کروموزومی ایجاد می شود که بخشی از ژن BCR را در کنار ژن ABL قرار می دهد. این بازآرایی پروتئین غیرطبیعی به نام BCR-ABL ایجاد می کند که باعث می شود سلول های سرطان خون خارج از کنترل رشد کنند. 

برخی تغییرات DNA سرطان‌زا در خارج از ژن‌ها، در بخش‌هایی از DNA که مانند کلیدهای روشن یا خاموش برای ژن‌های مجاور عمل می‌کنند، رخ می‌دهد. به عنوان مثال، برخی از سلول‌های سرطانی مغز دارای چندین نسخه از کلیدهای روشن در کنار ژن‌هایی هستند که رشد سلولی را هدایت می‌کنند.

سایر تغییرات DNA که به عنوان تغییرات اپی ژنتیک شناخته می شوند نیز می توانند باعث سرطان شوند. بر خلاف جهش های ژنتیکی، تغییرات اپی ژنتیکی ممکن است برگشت‌پذیر باشند و روی کد DNA تأثیری نداشته باشند. در عوض، تغییرات اپی ژنتیک بر نحوه بسته بندی DNA در هسته تأثیر می گذارد. با تغییر نحوه بسته بندی DNA، تغییرات اپی ژنتیکی می تواند میزان پروتئین یک ژن را تغییر دهد. برخی از مواد شیمیایی موجود در محیط که باعث تغییرات ژنتیکی می شوند نیز می توانند باعث تغییرات اپی ژنتیکی شوند، مانند دود تنباکو، فلزات سنگین مانند کادمیوم و ویروس هایی مانند ویروس اپشتین بار.

جهش ارثی می تواند باعث چه سرطان هایی شود؟

جهش های ارثی می توانند باعث ایجاد انواع مختلفی از سرطان شوند. انواع شایع این سرطان ها شامل سرطان سینه، تخمدان، روده بزرگ، رحم، لوزالمعده و پروستات، معده، تیروئید و سرطان کلیه است. همه سرطان ها ارثی نیستند. به عنوان مثال، سرطان دهانه رحم ارثی نیست.

چه کسانی باید آزمایش ژنتیک برای خطر ابتلا به سرطان انجام دهند؟

طبق گفته موسسه ملی سرطان، عواملی که ممکن است انجام آزمایش ژنتیکی را برای شما سودمند سازند، عبارتند از:

• قبل از 50 سالگی به سرطان مبتلا شده اید.
• دارای چندین نوع مختلف سرطان هستید.
• شما در هر دو مجموعه از یک عضو سرطان دارید، مانند سرطان در هر دو کلیه یا هر دو سینه.
• چندین نفر از اعضای درجه یک خانواده به همان نوع سرطان مبتلا هستند. اعضای درجه یک خانواده شامل والدین بیولوژیکی، خواهر و برادر یا فرزندان شما هستند.
• تعدادی از اعضای خانواده شما سرطان دارند یا داشته اند.
• شما یک نوع سرطان خاص دارید که معمولاً در افراد هم سن یا جنس شما اتفاق نمی افتد. سرطان سینه در مرد، نمونه ای از یک نمونه غیرعادی از یک نوع سرطان خاص است.
• شما عضوی از یک گروه نژادی یا قومی هستید که به داشتن برخی از سندرم های سرطانی ارثی معروف است و یک یا چند مورد از عوامل ذکر شده در بالا را دارید. برای مثال، مطالعات نشان می‌دهد که جهش‌های BRCA1/2 در افرادی که از اجداد یهودی اشکنازی (اروپای مرکزی و شرقی) هستند، شایع‌تر است.

مزایای آزمایش ژنتیک برای سرطان چیست؟

در آزمایش ژنتیک سرطان، آگاهی ممکن است کمی اضطراب یا ترس را از بین ببرد. یک فرد مبتلا به سرطان ارثی ممکن است درمان سرطان خاصی را دریافت کند زیرا آزمایشات نشان می دهد که حامل ژن های جهش یافته مرتبط با آن سرطان است. علاوه بر این، فرد و اعضای سالم خانواده‌اش که دارای جهش ارثی مشابهی هستند، می‌توانند با پزشکان در مورد راه‌هایی برای جلوگیری از بروز سرطان صحبت کنند. همچنین یک فرد مبتلا به سرطان ارثی می تواند اقداماتی را انجام دهد تا جهش ارثی خود را به فرزندان بیولوژیکی خود منتقل نکند.

اهمیت مشاوره ژنتیک در شناسایی سرطان

مشاوره ژنتیک اولین قدم در آزمایش ژنتیک است. پزشکان معمولاً قبل از انجام هر گونه آزمایش ژنتیکی مشاوره ژنتیک را توصیه می کنند. مشاوران ژنتیک معمولاً موضوعات زیر را به عنوان بخشی از مشاوره ژنتیک مورد بحث قرار می دهند:

• آیا آزمایش ژنتیک در شرایط مشخص مناسب است یا خیر.
• توضیح تست های خاصی که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
• فواید و مضرات احتمالی آزمایش
• هزینه های تست
• پیامدهای پزشکی نتایج آزمایش
• تأثیر آزمایش بر خانواده، از جمله خطر انتقال جهش های ژنتیکی به کودکان بیولوژیکی.

انواع آزمایشات ژنتیکی برای سرطان چیست؟

این آزمایشات عبارتند از:

• جهش منفرد: این آزمایش به دنبال تغییرات در یک ناحیه خاص از یک ژن است. پزشکان معمولاً اعضای خانواده را زمانی آزمایش می کنند که فردی در خانواده دارای یک جهش ژنتیکی خاص شناخته شده باشد.
• آزمایش تک ژنی : این آزمایش کل DNA را در یک ژن خاص بررسی می کند.
• پنل تست ها: این آزمایش ها به دنبال جهش در چندین ژن هستند.

آزمایش ژنتیک سرطان چگونه انجام می شود؟

آزمایشات ژنتیکی معمولاً توسط مشاور ژنتیک، پزشک یا متخصصی که فرد و سابقه خانوادگی فرد را بررسی کرده است، درخواست می شود. گزینه‌هایی که یک متخصص سلامت ممکن است از بین آنها انتخاب کند، شامل مواردی است که یا به یک ژن نگاه می‌کنند و یا به دنبال چندین ژن جهش یافته به طور همزمان هستند. آزمایش‌های نوع دوم، آزمایش‌های چند ژنی (پنل) نامیده می‌شوند.

آزمایش بر روی نمونه کوچکی از مایع یا بافت بدن (خون، بزاق، سلول‌های داخل گونه یا سلول‌های پوست) انجام می‌شود. سپس نمونه به آزمایشگاه ژنتیک فرستاده می‌شود. در آزمایشگاه، تکنسین ها به دنبال تغییرات در ژن های شما خواهند بود. آزمایشگاه نتایج آزمایش را به پزشک یا مشاور ژنتیکی که آزمایش را درخواست کرده است ارسال می کند. این روند معمولا چندین هفته یا بیشتر طول می کشد.

آیا آزمایش ژنتیک برای سرطان دقیق است؟

آزمایشات ژنتیکی روشی بسیار قابل اعتماد برای یافتن جهش هایی است که ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. به خاطر داشته باشید که نتایج آزمایش نمی تواند مشخص کند که آیا شما قطعاً به سرطان مبتلا خواهید شد یا خیر. این آزمایش ها نشان می دهد که آیا شما حامل یک ژن جهش یافته مرتبط با سرطان های خاص هستید یا خیر. آزمایش‌های ژنتیکی ممکن است همه ژن‌های جهش‌یافته را پیدا نکنند، یا ممکن است جهشی را پیدا کنند که ممکن است بر ژن مورد نظر تأثیرنداشته باشد.

نتایج آزمایش ژنتیک سرطان

آزمایشات ژنتیکی می تواند چندین نتیجه داشته باشد: مثبت، منفی واقعی، جهش با اهمیت نامشخص و خوش خیم.

نتیجه مثبت

این نتیجه آزمایش به این معنی است که شما یک جهش ژنتیکی دارید که با سرطان ارثی خاصی مرتبط است. نتایج مثبت بسته به دلیل آزمایش شما پیامدهای متفاوتی دارد.

نتیجه آزمایش مثبت به این معنی است که آزمایشگاه یک جهش ژنتیکی را پیدا کرده است که با سندرم سرطان ارثی مرتبط است. یک نتیجه مثبت ممکن است:

• برای فردی که سرطان دارد، تأیید کند که سرطان به احتمال زیاد به دلیل یک جهش ژنتیکی ارثی بوده است و به راهنمایی در انتخاب درمان کمک کند.
• افزایش خطر ابتلا به سرطان(های) خاص در آینده را نشان می دهد.
• اطلاعات مهمی را ارائه  می دهد که می تواند به سایر اعضای خانواده در تصمیم گیری در مورد مراقبت های لازم کمک کند، مانند اینکه آیا لازم است آزمایش ژنتیکی انجام دهند تا ببینند آنها نیز این جهش را به ارث برده اند یا خیر.

 همچنین، افرادی که نتیجه آزمایش مثبتی دارند که نشان می‌دهد در آینده خطر ابتلا به سرطان در آنها افزایش می‌یابد، ممکن است بتوانند اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به سرطان انجام دهند، از جمله:

• معاینه شدن در سنین پایین تر برای بررسی علائم سرطان
• کاهش خطر ابتلا به سرطان با مصرف داروها یا انجام جراحی برای برداشتن بافت در معرض خطر.
• تغییر رفتارهای شخصی (مانند ترک سیگار، ورزش بیشتر، و رژیم غذایی سالم) برای کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان ها

اگر سرطان دارید، نتیجه آزمایش مثبت تایید می کند که سرطان دارید زیرا جهش های ژنتیکی خاصی را به ارث برده اید. به یاد داشته باشید که نتیجه آزمایش شما به این معنی نیست که اعضای خانواده شما جهش مشابهی دارند. آنها برای فهمیدن این موضوع باید آزمایش ژنتیک سرطان انجام دهند.

اگر آزمایش ژنتیکی را به این دلیل انجام داده اید که یکی از اعضای خانواده سرطان ارثی دارد، نتیجه آزمایش مثبت به معنای افزایش خطر ابتلا به سرطان است. این بدان معنا نیست که شما به سرطان مبتلا خواهید شد. اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، مشاور ژنتیک شما نتایج را برای شما تفسیر می کند.

نتیجه منفی

این نتیجه به این معنی است که این آزمایش جهش مرتبط با افزایش خطر سرطان را پیدا نکرده است. اگر سرطان دارید و آزمایش ژنتیکی شما برای یک جهش ژنتیکی مشخص نشان می‌دهد که حامل آن جهش نیستید، به این معنی است که سرطان شما ارثی نیست. همچنین به این معنی است که اعضای خانواده شما نیازی به آزمایش ژنتیک ندارند.

اگر یک جهش شناخته شده در خانواده شما وجود داشته باشد، نتیجه منفی شما یک منفی واقعی است. این بدان معنی است که شما حامل جهش ژنتیکی نیستید که خطر ابتلا به سرطان را در اعضای خانواده شما افزایش می دهد. نتایج منفی واقعی همه خطرات سرطان را از بین نمی برد. ممکن است همچنان به سرطان مبتلا شوید، اما خطر ابتلا به آن مانند هر فرد دیگری در جمعیت عادی است.

جهش با اهمیت بالینی نامشخص (VUS)

محققان پزشکی تمام جهش های ژنتیکی را که ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند، شناسایی نکرده اند. این بدان معناست که ممکن است شما یک جهش ژنتیکی داشته باشید که با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط نبوده یا فقط بخشی از تنوع طبیعی انسان است.

جهش خوش خیم

یک جهش خوش خیم یک تغییر ژنتیکی رایج است که باعث سرطان نمی شود.

مشاوره و آزمایش ژنتیک در آزمایشگاه اریتروژن

افرادی که دارای سابقه ی خانوادگی قوی برای سرطان هستند، ممکن است تمایل داشته باشند که ساختار ژنتیکی خانواده ی خود را بشناسند. این کار به آنها کمک می کند که بتوانند برای سلامت خود و خانواده ی خود برنامه ریزی کنند. از آنجایی که جهش­ های ارثی در تمام سلول های یک فرد وجود دارد، با انجام آزمایش ژنتیک می توان به راحتی جهش را تشخیص داد. با این وجود قبل از انجام هر آزمایش، باید حتما با یک مشاور ژنتیک مشورت کرد.

نویسنده: محمدفراز تأویلی

:Refrences

https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/genetics

https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/genetics/genetic-testing-fact-sheet

https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/23972-genetic-testing-cancer-risk